Czym jest witamina K [1,2]
Witamina K jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach i pełni istotną funkcję w procesie krzepnięcia krwi. Badania ostatnich lat sugerują jednak, że uzasadnione jest przypisywanie jej się działania wielokierunkowego na różne tkanki w organizmie.
Ze względu na różnice w budowie cząsteczki, wyróżniamy następujące rodzaje witaminy K: witamina K1 (filochinon, PK); witamina K2 (menachinon, MK) oraz prowitamina K (menadion, witamina K3).
Dodatkowo w ramach witaminy K2 wyróżniamy kilka podtypów, nazywanych zgodnie z długością łańcucha bocznego w cząsteczce. W organizmie ludzkim najczęściej występuje podtyp krótkołańcuchowy MK-4 oraz wytwarzane przez bakterie MK-7 i MK-10.
Źródła witaminy K
Głównym źródłem witaminy K1 w diecie są ciemnozielone warzywa liściaste (np. kapusta, rzepa, brokuły, szpinak, jarmuż), a także niektóre owoce (np. suszone śliwki, kiwi, awokado, jagody, jeżyny, winogrona) i orzechy (pinii, orzechy nerkowca, pistacje). Natomiast głównymi źródłami witaminy K2 są sfermentowane produkty spożywcze (kapusta kiszona, fermentowane ziarna soi ― natto), sery, jajka i mięso [2].
Witamina K1 obecna w warzywach wchłania się zaledwie w 5-10%, natomiast witamina K2 z produktów mlecznych wchłaniana jest niemal całkowicie [1].
Dystrybucja witaminy K w organizmie [1,2]
Na podstawie oszacowanego spożycia z dietą witamina K1 stanowi 50%, K2 MK-4 ― 10%, a MK-7, -8 i -9 ― 40% całkowicie wchłoniętej witaminy K. Wchłania się ona w jelicie cienkim w obecności tłuszczu pokarmowego przy udziale transporterów cholesterolu.
W organizmie istnieją wzorce dystrybucji witaminy K specyficzne dla tkanek. Witamina K1 obecna jest we wszystkich tkankach, ze stosunkowo wysokimi poziomami w wątrobie i sercu, a niższymi w mózgu, płucach i nerkach. Z kolei Witamina K2 wydaje się być ważniejsza dla tkanek pozawątrobowych. Wysokie jej poziomy obserwuje się w mózgu i nerkach, a niskie w wątrobie, sercu i płucach. Zwiększone ilości w mózgu sugerują, że ta postać jest aktywną formą witaminy K w tym regionie [1].
Rekomendowana dzienna porcja do spożycia witaminy K
Dzienna Referencyjna Wartość Spożycia (RWS) dla witaminy K, ustalona została w UE na poziomie 75 µg.
Obowiązująca w Polsce Uchwała Zespołu ds. suplementów diety ustala maksymalną możliwą zawartość witaminy K w suplementach diety na poziomie 200 µg, z zaznaczeniem, że produkt nie powinien być stosowany przez osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, tj. warfaryna czy acenokumarol. Ilość ta została określona z uwzględnieniem wartości MSL (ang. Maximum Supplement Level) przyjętych w innych krajach Unii Europejskiej: Francja 25 µg / dzień; Belgia 210 µg / dzień i Włochy 200 µg / dzień [3].
Mechanizm działania witaminy K
Witamina K z biochemicznego punktu widzenia jest jednofunkcyjnym składnikiem odżywczym, ponieważ jej jedyną dobrze opisaną funkcją jest ułatwianie procesu karboksylacji. Aktywność ta jest wielokierunkowa, ze względu na fakt aktywacji białek pełniących różne funkcje w organizmie [2].
Do najważniejszych kierunków działania witaminy K zaliczamy:
- aktywację wątrobowych czynników krzepnięcia,
- aktywację osteokalcyny (białka odpowiedzialnego za transport i wiązanie wapnia w kościach),
- hamowanie zwapnienia naczyń i zmniejszanie ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych,
- regulację pracy mózgu i zmniejszenie ryzyka wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych oraz chorób neurodegeneracyjnych,
- poprawę wrażliwości na insulinę i obniżanie ryzyka rozwoju cukrzycy,
- obniżenie ryzyka rozwoju chorób nowotworowych [1,2].
Witamina K w przebiegu COVID-19 [2,4,5]
Pomimo, że COVID-19 jest chorobą zakaźną, ciężkość jej przebiegu i śmiertelność nie jest bezpośrednim następstwem infekcji, a wynikiem powikłań immunologicznych. SARS-CoV-2 ma zdolność pobudzania układu odpornościowego zakażonych osób, co prowadzi do szybkiego rozwoju silnego stanu zapalnego tkanki płuc (tzw. „burzy cytokinowej”) skutkującego złym rokowaniem COVID-19. W ostatnich latach zwrócono uwagę na przeciwzapalne działanie witaminy K. W przypadku wystąpienia jej niedoboru np. z powodu zaburzeń wchłaniania jelitowego lub w związku ze stosowaniem leków (przeciwzakrzepowych lub przedłużoną antybiotykoterapią) zaobserwowano wzrost poziomu cytokin prozapalnych.
U pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 dochodzi do postępującego uszkodzenia tkanki płuc, którego szybkość wiąże się ze złym rokowaniem. Podobne procesy zaobserwować można także w przebiegu innych chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza czy rozstrzenie oskrzeli. Witamina K spowalnia proces uszkodzenia tkanki płucnej, hamując odkładanie jonów wapnia w jej strukturach. Prowadzi to do wyczerpania pozawątrobowych zapasów tej witaminy.
Reasumując, w perspektywie COVID-19, witamina K działa dwukierunkowo. Z jednej strony hamuje rozwój stanu zapalnego, a z drugiej chroni tkankę płuc przed uszkodzeniem. Korzyści te wydają się więc być wystarczającym argumentem przemawiającym za regularną suplementacją witaminą K w dobie pandemii.
Przypisy
- Popa DS, Bigman G, Rusu ME. The Role of Vitamin K in Humans: Implication in Aging and Age-Associated Diseases. Antioxidants (Basel). 2021;10(4):566. Published 2021 Apr 6.
- Janssen R, Visser MPJ, Dofferhoff ASM, Vermeer C, Janssens W, Walk J. Vitamin K metabolism as the potential missing link between lung damage and thromboembolism in Coronavirus disease 2019. Br J Nutr. 2021;126(2):191-198.
- Uchwała nr 2/2020 Zespołu Do Spraw Suplementów Diety z dnia 7 lutego 2020 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej maksymalnej dawki witaminy K w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety.
- Anastasi E, Ialongo C, Labriola R, Ferraguti G, Lucarelli M, Angeloni A. Vitamin K deficiency and covid-19. Scand J Clin Lab Invest. 2020 Nov;80(7):525-527.
- Dofferhoff ASM, Piscaer I, Schurgers LJ, et al. Reduced vitamin K status as a potentially modifiable risk factor of severe COVID-19 [published online ahead of print, 2020 Aug 27]. Clin Infect Dis. 2020;ciaa1258.
Autor
Pion R&D, Curtis Health Caps
