Czym są wyroby medyczne?

Zgodnie z definicją wyrób medyczny to: „narzędzie, aparat, urządzenie, oprogramowanie, implant, odczynnik, materiał lub inny artykuł przewidziany przez producenta do stosowania – pojedynczo lub łącznie – u ludzi do co najmniej jednego z następujących szczególnych zastosowań medycznych:

• diagnozowania, profilaktyki, monitorowania, przewidywania, prognozowania, leczenia lub łagodzenia choroby;
• diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania urazu lub niepełnosprawności;
• badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu lub stanu fizjologicznego lub chorobowego;
• dostarczania informacji poprzez badanie in vitro próbek pobranych z organizmu ludzkiego, w tym pobranych od dawców narządów, krwi i tkanek;

który nie osiąga swojego zasadniczego przewidzianego działania środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi w ludzkim ciele lub na nim (ale którego działanie może być wspomagane takimi środkami)”[1]. Wyroby medyczne stanowią zatem szeroką grupę, obejmującą produkty począwszy od plastrów i opatrunków przez preparaty wspomagające leczenie, implanty, a na specjalistycznym sprzę-cie diagnostycznym kończąc. Biorąc pod uwagę definicję, wiele produktów uznać można za wyrób medyczny, jednak decyzję o ich klasyfikacji podejmuje wytwórca poprzez nadanie mu odpowiedniego przeznaczenia. Decyzja ta może zostać podważona przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Klasyfikacje sporne przeprowadza się w oparciu o doświadczenia z wyrobów podobnych dostępnych na rynku.

Regulacje prawne wyrobów medycznych

Wprowadzanie do obrotu i udostępnianie wyrobów medycznych jest regulowane zarówno przez unijne, jak i polskie przepisy. W maju 2021 r. weszło w życie Rozporządzenie 2017/745, powszechnie określane jako MDR, które zastąpiło dotychczas obowiązującą Dyrektywę Rady 93/42/EWG (MDD). Nowe Rozporządzenie stanowi istotny krok w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów ― użytkowników wyrobów, ponieważ:

1. wprowadza bardziej rygorystyczne procedury oceny zgodności i nadzoru po wprowadzeniu do obrotu,
2. nakłada na producentów wymóg przedstawienia danych dotyczących bezpieczeństwa klinicznego,
3. wprowadza system niepowtarzalnych kodów identyfikacyjnych wyrobu,
4. przewiduje utworzenie europejskiej bazy danych o wyrobach medycznych.

Nowe wytyczne mają na celu ujednolicenie wymagań dla tak szerokiej gamy produktów, jakimi są wyroby medyczne w całej Unii Europejskiej. W Polsce, w październiku 2021 r., przyjęty został projekt ustawy dostosowującej polskie prawo do rozporządzeń UEw zakresie funkcjonowania rynku wyrobów medycznych. Określone w niech zostały zadania Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, obowiązki informacyjne podmiotów gospodarczych działających w obszarze wyrobów medycznych, wprowadzono również system kar administracyjnych związanych z nieprzestrzeganiem obowiązujących przepisów.

Oznakowanie wyrobu medycznego

Rok 2021 przyniósł wiele zmian w zakresie oznakowania wyrobów medycznych. W maju, wraz z wejściem w życie MDR, w całej UE zaczęły obowiązywać nowe wymogi dotyczące oznakowania wyrobów medycznych. Z kolei w lipcu opublikowana została aktualizacja normy EN ISO 15223-1 dotycząca symboli i informacji podawanych na etykietach wyrobów medycznych, w ich oznakowaniu i w dostarczanych wraz z nimi informacjami. Rewizja normy miała na celu doprecyzowanie definicji i opisów dotychczas stosowanych symboli oraz dodanie nowych, dostosowanych do wymagań MDR. Prawidłowe oznakowanie wyrobu medycznego wymaga od producentów zamieszczenia na opakowaniu/etykiecie następujących informacji:

• nazwa wyrobu;
• określenie kategorii „wyrób medyczny”;
• znak CE z numerem jednostki notyfikowanej dla wyrobów, których dotyczy;
• nazwa i adres producenta;
• informacje niezbędne do zidentyfikowania wyrobu oraz zawartości opakowania;
• przewidziane zastosowanie wyrobu w przypadku, gdy może się ono okazać nieoczywiste dla użytkownika;
• numer serii wyrobu poprzedzony słownym lub symbolicznym określeniem „NUMER SERII”;
• nośnik kodu UDI;
• datę ważności lub datę produkcji wyrobu;
• informacje o wszelkich specjalnych warunkach przechowywania lub obsługi;
• ostrzeżenia lub informacje o koniecznych środkach ostrożności;
• skład jakościowy wyrobu oraz informacje ilościowe dotyczące głównego składnika lub składników odpowiedzialnych za osiągnięcie zasadniczego przewidzianego działania w przypadku wyrobów, które są wchłaniane przez organizm ludzki lub miejscowo rozpraszane w organizmie ludzkim.

Nieprawidłowe oznakowanie wyrobu medycznego może nieść za sobą bardzo poważne konsekwencje związane z bezpieczeństwem użytkowania wyrobu, czy nałożeniem kary finansowej zgodnie z regułami ustanowionymi w poszczególnych państwach członkowskich. W Polsce maksymalne pieniężne kary administracyjne za wprowadzanie w błąd odnośnie przewidzianego zastosowania, bezpieczeństwa i działania wyrobu wynoszą 5 000 000 zł.

Wprowadzanie wyrobów medycznych do obrotu

Zanim wyroby medyczne wprowadzone zostaną na rynek po raz pierwszy, muszą przejść procedurę oceny zgodności. Potwierdza ona, czy dany wyrób spełnia wszystkie ogólne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania, które się do niego odnoszą. Procedurę przeprowadza się w zależności od klasy wyrobu medycznego, która wskazuje ryzyko wynikające z jego użycia. Po przeprowadzeniu oceny zgodności wytwórca sporządza deklarację zgodności i potwierdza w niej, że wyrób spełnia odnoszące się do niego ogólne wymogi. Wyroby te oznaczone są znakiem CE. Dla wyrobów, w ocenie których uczestniczyła Jednostka notyfikowana, wystawiany jest certyfikat zgodności UE, który potwierdza, że wyrób spełnia odnoszące się do niego ogólne wymogi. Wyroby te oznaczone są znakiem CE i dodatkowo numerem jednostki notyfikowanej. Aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentom, przed pierwszym wprowadzeniem wyrobu medycznego do obrotu w UE przez rynek polski, producent zobowiązany jest do zgłoszenia wyrobu do prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych – w terminie 14 dni. W związku z okresem przejściowym związanym ze zmianą MDD na MDR w okresie ich trwania w obrocie znajdować się mogą wyroby zarejestrowane w dwojaki sposób. Wyroby, dla których certyfikat CE na zgodność z dyrektywą MDD 93/42/EWG wydano przed 26.05.2021 mogą być dalej produkowane i wprowadzane do obrotu do końca ważności certyfikatu lecz nie dłużej niż do 27.05.2024 r. Z kolei wyroby klasy I, które zgodnie z MDD nie wymagały certyfikacji z udziałem Jednostki, a zgodnie z Rozporządzeniem MDR podlegać będą certyfikacji, mogą być dalej wytwarzane i wprowadzane do obrotu również do 27.05.2024 r., pod warunkiem wydania deklaracji zgodności z MDD 93/42/EWG i zgłoszenia do URPL przed 26.05.2021 r. W trakcie okresu przejściowego producenci takich wyrobów muszą jednak spełnić dwa warunki wynikające z MDR:

1. w okresie do 27.05.2024 nie mogą zostać wprowadzone istotne zmiany w projekcie oraz w przewidzianym zastosowaniu, inaczej konieczna będzie certyfikacja wg MDR;
2. producent powinien wprowadzić nowe wymogi dotyczące nadzoru po wprowadzeniu do obrotu, nadzoru rynku, obserwacji, rejestracji podmiotów gospodarczych i wyrobów.

Pozostałe wyroby muszą w pełni spełniać wymagania regulacyjne Rozporządzenia MDR 2017/745 przed wprowadzeniem do obrotu.    

Przypisy

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02017R0745-20200424&from=EN Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Tekst mający znaczenie dla EOG. ) Artykuł 2, punkt 1.

Autor

Pion R&D, Curtis Health Caps

Czym jest witamina K [1,2] 

Witamina K jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach i pełni istotną funkcję w procesie krzepnięcia krwi. Badania ostatnich lat sugerują jednak, że uzasadnione jest przypisywanie jej się działania wielokierunkowego na różne tkanki w organizmie.  Ze względu na różnice w budowie cząsteczki, wyróżniamy następujące rodzaje witaminy K: witamina K1 (filochinon, PK); witamina K2 (menachinon, MK) oraz prowitamina K (menadion, witamina K3).  Dodatkowo w ramach witaminy K2 wyróżniamy kilka podtypów, nazywanych zgodnie z długością łańcucha bocznego w cząsteczce. W organizmie ludzkim najczęściej występuje podtyp krótkołańcuchowy MK-4 oraz wytwarzane przez bakterie MK-7 i MK-10. 

Źródła witaminy K 

Głównym źródłem witaminy K1 w diecie są ciemnozielone warzywa liściaste (np. kapusta, rzepa, brokuły, szpinak, jarmuż), a także niektóre owoce (np. suszone śliwki, kiwi, awokado, jagody, jeżyny, winogrona) i orzechy (pinii, orzechy nerkowca, pistacje). Natomiast głównymi źródłami witaminy K2 są sfermentowane produkty spożywcze (kapusta kiszona, fermentowane ziarna soi ―  natto), sery, jajka i mięso [2].  Witamina K1 obecna w warzywach wchłania się zaledwie w 5-10%, natomiast witamina K2 z produktów mlecznych wchłaniana jest niemal całkowicie [1]. 

Dystrybucja witaminy K w organizmie [1,2] 

Na podstawie oszacowanego spożycia z dietą witamina K1 stanowi 50%, K2 MK-4 ― 10%, a MK-7, -8 i -9 ― 40% całkowicie wchłoniętej witaminy K. Wchłania się ona w jelicie cienkim w obecności tłuszczu pokarmowego przy udziale transporterów cholesterolu.  W organizmie istnieją  wzorce dystrybucji witaminy K specyficzne dla tkanek. Witamina K1 obecna jest we wszystkich tkankach, ze stosunkowo wysokimi poziomami w wątrobie i sercu, a niższymi w mózgu, płucach i nerkach. Z kolei Witamina K2 wydaje się być ważniejsza dla tkanek pozawątrobowych. Wysokie jej poziomy obserwuje się w mózgu i nerkach, a niskie w wątrobie, sercu i płucach. Zwiększone ilości w mózgu sugerują, że ta postać jest aktywną formą witaminy K w tym regionie [1]. 

Rekomendowana dzienna porcja do spożycia witaminy K 

Dzienna Referencyjna Wartość Spożycia (RWS) dla witaminy K, ustalona została w UE na poziomie 75 µg.  Obowiązująca w Polsce Uchwała Zespołu ds. suplementów diety ustala maksymalną możliwą zawartość witaminy K w suplementach diety na poziomie 200 µg, z zaznaczeniem, że produkt nie powinien być stosowany przez osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, tj. warfaryna czy acenokumarol. Ilość ta została określona z uwzględnieniem wartości MSL (ang. Maximum Supplement Level) przyjętych w innych krajach Unii Europejskiej: Francja 25 µg / dzień; Belgia 210 µg / dzień i Włochy 200 µg / dzień [3]. 

Mechanizm działania witaminy K 

Witamina K z biochemicznego punktu widzenia jest jednofunkcyjnym składnikiem odżywczym, ponieważ jej jedyną dobrze opisaną funkcją jest ułatwianie procesu karboksylacji. Aktywność ta jest wielokierunkowa, ze względu na fakt aktywacji białek pełniących różne funkcje w organizmie [2].  Do najważniejszych kierunków działania witaminy K zaliczamy: 

• aktywację wątrobowych czynników krzepnięcia, 
• aktywację osteokalcyny (białka odpowiedzialnego za transport i wiązanie wapnia w kościach), 
• hamowanie zwapnienia naczyń i zmniejszanie ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych, 
•  regulację pracy mózgu i zmniejszenie ryzyka wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych oraz chorób neurodegeneracyjnych, 
• poprawę wrażliwości na insulinę i obniżanie ryzyka rozwoju cukrzycy, 
• obniżenie ryzyka rozwoju chorób nowotworowych [1,2]. 

Witamina K w przebiegu COVID-19 [2,4,5] 

Pomimo, że COVID-19 jest chorobą zakaźną, ciężkość jej przebiegu i śmiertelność nie jest bezpośrednim następstwem infekcji, a wynikiem powikłań immunologicznych. SARS-CoV-2 ma zdolność pobudzania układu odpornościowego zakażonych osób, co prowadzi do szybkiego rozwoju silnego stanu zapalnego tkanki płuc (tzw. „burzy cytokinowej”) skutkującego złym rokowaniem COVID-19. W ostatnich latach zwrócono uwagę na przeciwzapalne działanie witaminy K. W przypadku wystąpienia jej niedoboru np. z powodu zaburzeń wchłaniania jelitowego lub w związku ze stosowaniem leków (przeciwzakrzepowych lub przedłużoną antybiotykoterapią) zaobserwowano wzrost poziomu cytokin prozapalnych.   U pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 dochodzi do postępującego uszkodzenia tkanki płuc, którego szybkość wiąże się ze złym rokowaniem. Podobne procesy zaobserwować można także w przebiegu innych chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza czy rozstrzenie oskrzeli. Witamina K spowalnia proces uszkodzenia tkanki płucnej, hamując odkładanie jonów wapnia w jej strukturach. Prowadzi to do wyczerpania pozawątrobowych zapasów tej witaminy.  Reasumując, w perspektywie COVID-19, witamina K działa dwukierunkowo. Z jednej strony hamuje rozwój stanu zapalnego, a z drugiej chroni tkankę płuc przed uszkodzeniem. Korzyści te wydają się więc być wystarczającym argumentem przemawiającym za regularną suplementacją witaminą K w dobie pandemii. 

 Przypisy

1. Popa DS, Bigman G, Rusu ME. The Role of Vitamin K in Humans: Implication in Aging and Age-Associated Diseases. Antioxidants (Basel). 2021;10(4):566. Published 2021 Apr 6. 
2. Janssen R, Visser MPJ, Dofferhoff ASM, Vermeer C, Janssens W, Walk J. Vitamin K metabolism as the potential missing link between lung damage and thromboembolism in Coronavirus disease 2019. Br J Nutr. 2021;126(2):191-198. 
3. Uchwała nr 2/2020 Zespołu Do Spraw Suplementów Diety z dnia 7 lutego 2020 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej maksymalnej dawki witaminy K w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety. 
4. Anastasi E, Ialongo C, Labriola R, Ferraguti G, Lucarelli M, Angeloni A. Vitamin K deficiency and covid-19. Scand J Clin Lab Invest. 2020 Nov;80(7):525-527. 
5. Dofferhoff ASM, Piscaer I, Schurgers LJ, et al. Reduced vitamin K status as a potentially modifiable risk factor of severe COVID-19 [published online ahead of print, 2020 Aug 27]. Clin Infect Dis. 2020;ciaa1258.  

 

Autor

Pion R&D, Curtis Health Caps